-
1 фаш булу
глстановиться явным; быть уличённым -
2 фаш
1) стать изве́стным, я́вным, очеви́дным; обнару́живатьсяозын телдән сүз чыкса, утыз авылга фаш булыр — (посл.) скажи́ ку́рице, а она́ - всей у́лице (букв. е́сли заговоря́т дли́нные языки́, то изве́стно бу́дет тридцати́ сёлам)
2) быть уличённым, разоблачённым; получа́ть/получи́ть огла́скуялганы фаш булды — ложь была́ разоблачена́
•- фаш итү- фаш кылу -
3 дөнья
сущ.1) мир, вселе́нная, мирозда́ние книжн.; поднебе́сная уст.; народно-поэт. || мирово́йдөньяның берлеге — еди́нство ми́ра
дөньяның барлыкка килүе (килеп чыгуы, яралуы) — происхожде́ние вселе́нной
объектив (материаль) дөнья — объекти́вный (материа́льный) мир
2)а) мир, свет, земно́й шар, плане́та || мирово́йдөнья кисәкләре — ча́сти све́та
бөтен дөньяны әйләнү — объе́хать весь мир
дөньяда беренче космик очыш — пе́рвый в ми́ре косми́ческий полёт
дөнья әйләнә сәяхәт — путеше́ствие вокру́г све́та (Земли́)
дөнья чемпионы — чемпио́н ми́ра
дөнья сугышы — мирова́я война́
дөнья базарына чыгу — вы́йти на мирово́й ры́нок
б) (весь) мир, (весь) свет, все лю́ди, всё челове́чествомоны бөтен дөнья белә — э́то зна́ет весь мир (весь свет); э́то зна́ют все (все лю́ди)
бөтен дөньяга танылу — просла́виться на весь мир; станови́ться всеми́рно изве́стным
дөнья безгә карый — челове́чество (весь мир) смо́трит на нас
дөнья мәсхәрәсенә калдыру — опозо́рить пе́ред все́ми (всем ми́ром)
3) мир, среда́, укла́д жи́зни (обще́ственный) стройантик дөнья — анти́чный мир
иске дөнья — ста́рый мир
капиталистик дөнья — капиталисти́ческий строй
дөньяны үзгәртеп кору — преобразова́ть мир
4) мир, (окружа́ющая) среда́, сфе́рахайваннар дөньясы — живо́тный мир; фа́уна
үсемлекләр дөньясы — расти́тельный мир; фло́ра
су асты дөньясы — подво́дный мир
җир асты дөньясы — подзе́мный мир
5)а) жизнь, житьё || жите́йский, мирско́йдөньяга үз күзләрең белән карау — смотре́ть на жизнь (мир) свои́ми глаза́ми
дөнья үзе өйрәтә — жизнь сама́ у́чит
дөньяны аңламау — не понима́ть жизнь
дөньядан бизү (тую) — потеря́ть интере́с к жи́зни
дөнья эшләре — жите́йские дела́
дөнья мәшәкатьләре — жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөнья ыгы-зыгысы — мирска́я суета́
••дөнья дөнья инде — погов. жизнь есть жизнь
дөнья - үлемле, көн - ахшамлы — посл. ≈ всему́ есть коне́ц (преде́л)
б) рел. жизнь, мир (земно́й, загро́бный)бу дөнья — э́тот мир; земна́я жизнь
теге дөнья — тот мир, загро́бный мир (жизнь)
фани дөнья — бре́нный (тле́нный) мир
дөнья куласа, әйләнә дә бер баса — всё мо́жет измени́ться; всё течёт, всё меня́ется
6) в разн. знач. мир, о́бласть, сфе́ра (кого-л., чего-л.)музыка дөньясы — мир му́зыки
әдәбият дөньясы — мир литерату́ры
коллар һәм ачлар дөньясы — мир голо́дных и рабо́в
матурлык дөньясы — мир красоты́
фән дөньясы — нау́чный мир
кешенең эчке дөньясы — вну́тренний мир челове́ка
уйлар һәм хисләр дөньясы — мир чувств и мы́слей
7) разг.; в знач. нареч. о́чень мно́го, у́ймамәйданда дөнья халык — на пло́щади о́чень мно́го (у́йма) наро́ду
дөнья вакыт үтте — прошла́ у́йма вре́мени
эш дөнья — у́йма дел
дөнья акча тоту — израсхо́довать о́чень мно́го (у́йму) де́нег
•- дөнья күләмендәге
- дөньяны сиземләү
- дөньяны тою
- дөнья төзелеше
- дөнья хәбәрләре
- дөнья хәлләре
- дөньяга караш
- дөньяга мөнәсәбәт
- дөньяны аңлау••дөнья аныкы (дөнья безнеке; дөнья минеке) — быть (чу́вствовать себя́) на седьмо́м не́бе; быть (чу́вствовать себя́) на верху́ блаже́нства; попа́сть на седьмо́е не́бо
дөнья ачылу — ( кому) откры́тие ми́ра (жи́зни)
дөнья әйтү — говори́ть у́мные (де́льные) слова́ (сове́ты)
дөнья бабай — жизнь-нужда́
дөнья байлыгы — ро́скошь
дөнья бәясе — на вес зо́лота
дөнья бәясе торырлык — о́чень дорого́й
дөнья белән исәпләшмәү — не счита́ться с но́рмами жи́зни
дөнья белән саубуллашу — прости́ться с жи́знью ( умереть)
дөнья бетү — см. ахыр заман
дөнья болгату (дөнья бутап йөрү) — баламу́тить
дөнья газабы күрү (дөнья газабы тату; дөнья газабы чигү; дөнья мәшәкате күрү; дөнья мәшәкате тату; дөнья мәшәкате чигү) — мы́кать век (жизнь)
дөнья гизү — стра́нствовать, путеше́ствовать, скита́ться по све́ту
дөнья гүзәле — пи́саная краса́вица; короле́ва красоты́
дөнья җәһәннәме — ад кроме́шный
дөнья җимерелмәс — ничего́ (стра́шного) не случи́тся
дөнья җимерелү — ≈ свет поме́рк в глаза́х
дөнья йөзе — бе́лый (бо́жий) свет
дөнья каруны — прост. мирое́д, жа́дина
дөнья киң — свет кли́ном не сошёлся
дөнья корткычлары — парази́ты о́бщества
дөнья көтә белми торган — непракти́чный, нео́пытный
дөнья көтү (дөнья сөрү) — жить, существова́ть; вести́ жизнь (хозя́йство)
дөнья кубару (дөнья куптару; дөнья күтәрү; дөнья туздыру) — подня́ть переполо́х (сканда́л); переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубарып (дөнья куптарып; дөнья күтәреп; дөнья туздырып; дөнья җимереп) — во всю ива́новскую (о́чень гро́мко, о́чень бу́рно и т. п.)
дөнья кубарып йөрү (дөнья куптарып йөрү) — переполоши́ть, взбудора́жить
дөнья кубу — переполоши́ться, всполоши́ться
дөнья куу — стреми́ться нажива́ть добро́; быть ненасы́тным (жа́дным)
дөнья кую — сконча́ться, преста́виться
дөнья күзләре йомылу — ≈ усну́ть ве́чным (после́дним) сном
дөнья күрмәгән — не позна́вший жи́зни, нео́пытный; ма́ло ка́ши ел прост.
дөнья күчсә дә — хоть (е́сли да́же) свет перевернётся
дөнья оҗмахы — земно́й рай; ра́йская жизнь
дөнья рәхәте — ≈ не жизнь, а мали́на
дөнья сираты — уст. прохожде́ние призывно́й коми́ссии
дөнья терәге (дөнья тоткасы) — опо́ра жи́зни; подде́ржка (в чём-л.)
дөнья тигезләнү (дөнья түгәрәкләнү; дөнья төгәлләнү) — вздохну́ть свобо́дно (облегчённо)
дөнья төзәлү (дөнья рәтләнү; дөнья җайлану) — ула́диться, нала́диться, устро́иться ( о жизни)
дөнья тулган — о́чень мно́го; хоть пруд пруди́
дөнья фани — жизнь быстроте́чна; мир не ве́чен
дөнья яралганнан бирле — с те́х по́р как существу́ет мир; с сотворе́ния ми́ра
дөнья яңгыратып — во всё го́рло (крича́ть); во всё ива́новскую
дөньяга баш булу (дөньяга баш хаким булу) — хозя́йничать, госпо́дствовать
дөньяга җигелү — окуну́ться (погрузи́ться, уходи́ть) с голово́й в жите́йские (мирски́е) забо́ты
дөньяга катышу — обща́ться с ми́ром
дөньяга килү — появи́ться на свет; роди́ться ( о ребёнке)
дөньяга китерү — произвести́ на свет, роди́ть (ребёнка)
дөньяга күренерлеген калдырмау (дөньяга чыгарлыгын калдырмау; йөзенә күренерлеген калдырмау; йөзенә чыгарлыгын калдырмау) — вы́ставить на позо́р; покры́ть позо́ром книжн.
дөньяга сыймый йөрү (дөньяга сыймастай булып йөрү) — ходи́ть го́голем (ко́зырем) прост.
дөньяга таралу (дөньяга таралу; дөньяга фаш булу; дөньяга җәелү) — вы́ступить (всплыть, вы́плыть, вы́йти) на свет бо́жий
дөньяга фаш итү — см. дөньяга чыгару 2)
дөньяда бер — еди́нственный в ми́ре, уника́льный
дөньяда булмаган — необыкнове́нный, из ря́да вон выходя́щий
дөньяда юк — нет в живы́х, у́мер
дөньяда яшәү яки үлем мәсьәләсе — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти
дөньядан бизү (дөньядан тую) — разочарова́ться в жи́зни; потеря́ть интере́с к жи́зни
дөньядан ваз кичү — отреши́ться/отре́чься от жи́зни
дөньядан китү (дөньядан кичү; дөньядан күчү; дөньядан кайту; дөньядан үтү) — уйти́ из жи́зни
дөньядан сәфәр итү — эвф. отправля́ться в мир ино́й; умере́ть
дөньядан югалу — забы́ться
дөньяны дер селкетеп — о́чень си́льно; во всю си́лу (мощь)
дөньяны онытып — забы́в обо всём
дөньяны сасыту — наболта́ть с три ко́роба (сплетни о ком-л, о чём-л.)
дөньяны тату — позна́ть жизнь
дөньяны тибеп (дөньясына тибеп) — прост. на широ́кую но́гу; разгу́льно
дөньяны ут алса да — ≈ случи́сь хоть пото́п; несмотря́ ни на что́
дөньяныкы дөньяда бетсен — свести́ счёты; не оста́вить на загро́бный суд
дөньяның асты-өскә килү — перевёртываться/переверну́ться вверх (кве́рху) дном
дөньяның астын-өскә әйләндерү — переверну́ть весь мир
дөньяның ачысын-төчесен тату — испи́ть (го́рькую ча́шу) до дна; испи́ть го́речь жи́зни
дөньяның дүрт ягына — на все четы́ре сто́роны
дөньяның дүрт ягыннан — со всех концо́в све́та
дөньяның очында (дөньяның кырыенда) — на краю́ све́та (о́чень далеко́)
дөньясы асты-өскә килсен — хоть кол на голове́ те́ши; случи́сь хоть пото́п; да́же е́сли весь свет перевернётся
дөньясын күрәсе килмәү — всё опосты́лело
дөньясын оныту — забы́ть обо всём на све́те
дөньясын таныту — показа́ть, где ра́ки зиму́ют прост.
дөньясын теттереп (дөньясын типтереп; дөньясын җимерттереп) — припева́ючи, разгу́льно; на всю (по́лную) кату́шку прост. (жить, весели́ться, пра́здновать и т. п.)
- дөнья бетерепдөньясына исе китмәү — быть беспе́чным; хоть трава́ не расти́
- дөнья бозу
- дөнья бутау
- дөнья кадәр
- дөнья хәтле
- дөнья чаклы
- дөнья күрү
- дөнья малы
- дөнья тулы
- дөнья хәле
- дөнья шаулату
- дөньяга чыгару
- дөньяга чыгу
- дөньядан хәбәрсез
- дөньядан хәбәре юк
- дөньяны күргән
- дөньяны күп күргән
- дөньяны оныту
- дөньяның астын-өскә китерү -
4 йөз
I числ. колич.1) сто; со́тняйөз адымда — в ста шага́х, в со́тне шаго́в
берничә йөз кеше — не́сколько сот челове́к, не́сколько со́тен люде́й
йөзгә кадәр санау — счита́ть до ста
йөз сум акчаң булганчы, йөз дустың булсын — (посл.) не име́й сто рубле́й, а име́й сто друзе́й
метрның йөздән бер өлеше — одна́ со́тая (часть, до́ля) ме́тра
3) в сочет. со сл. на -лы или -лыка) сто-йөз метрлы — стометро́вый
йөз процентлы — стопроце́нтный
йөз яшьле (яшьлек) — столе́тний
йөз меңле (меңлек) отряд — стоты́сячный отря́д
б) сто-, на (в) ста, с со́тнеййөз басмалы — стоступе́нчатая, в сто ступе́ней; с со́тней ступе́ней
в) сто-, в стойөз градуслы кайнар суда — в стогра́дусной горя́чей воде́; в горя́чей воде́ в сто гра́дусов
г) сто-, из ста, в стойөз бүлмәле — стоко́мнатный; из ста ко́мнат; в сто ко́мнат
йөз туплы — стопу́шечный, из ста пу́шек
йөз юллык — стостро́чный
д) сто-, на стойөз килограммлы (килограммлык) — стокилограммо́вый; на сто килогра́ммов ( о ёмкости)
•- йөз башы- йөз көнлек
- йөз сум
- йөз тәңкә
- йөз сумлык••йөз яшә! — живи́ сто лет! (т. е. долго-долго)
йөз яшәгән — см. йөзьяшәр
йөз дә беренче тапкыр — сто пе́рвый раз (т. е. очень много раз)
йөзгә бер тулмаган — не хвата́ет ви́нтика (слабоу́мный); с прибаба́хом
- йөз кат- йөз мәртәбә
- йөз тапкыр
- йөзе белән II сущ.столе́тие, век; см. тж. гасырIII сущ.ХIХ йөз ахыры - ХХ йөз башы татар әдәбияты — тата́рская литерату́ра конца́ ХIХ - нача́ла ХХ ве́ка
1)а) лицо́, физионо́мия; ли́чико уменьш.-ласк.; ро́жа, мо́рда (груб.; прост.)түгәрәк йөз — кру́глое лицо́ (ли́чико)
йөзе агарып китте лицо́ — его́ побледне́ло
йөзен җитдиләштерү — сде́лать серьёзную физионо́мию
кайгылы йөз белән — с печа́льным лицо́м, с печа́льной физионо́мией
йөз сызыклары — черты́ лица́
нинди усал йөз! — кака́я серди́тая ро́жа!
йөзенә кундыру — дать по мо́рде
б) мо́рдочка, морда́шка, ро́жица (о женском, детском лице)кызның йөзе нәкъ әнисенеке — морда́шка у де́вочки - ко́пия ма́миного лица́
2)а) лицева́я, пере́дняя сторона́, фаса́д (здания, сооружения)б) лицева́я сторона́ (ткани, материи)3) пове́рхность, верх (чего-л.)су йөзе — пове́рхность воды́
җир йөзе — пове́рхность земли́
ипи йөзе — верх (ве́рхняя ко́рка) хле́ба
4) перен. о́блик, лик; лицо́, физионо́мияязучының иҗат йөзе — тво́рческое лицо́ писа́теля
шәһәрнең йөзе күзгә күренеп үзгәрә — на глаза́х меня́ется о́блик го́рода
институтның фәнни йөзе — нау́чное лицо́ институ́та
дошманның чын йөзен ачу — обличи́ть (разоблачи́ть) и́стинное лицо́ врага́
5) перен.а) авторите́т; честь, досто́инствоколлектив йөзенә тап төшермәү — не запятна́ть (урони́ть) честь коллекти́ва
б) досто́инство, го́рдостькешелек йөзен югалту — потеря́ть челове́ческое досто́инство
ул безнең колхозның йөзе — он го́рдость на́шего колхо́за
6) в знач. послелога в направит. п. йөзенә пе́редиптәшләр йөзенә күренергә оят — сты́дно показа́ться пе́ред това́рищами
••йөз аклау — сохраня́ть/сохрани́ть честь (досто́инство, го́рдость, прести́ж, авторите́т)
йөз аклыгы — честь, досто́инство, прести́ж, авторите́т
йөз ачу (күрсәтү) — уст.; рел. ходи́ть с откры́тым лицо́м, без паранджи́
йөз ачылу (яткыру) — просветле́ть лицо́м, повеселе́ть
йөз белән җир себерү — раболе́пствовать
йөз ерту — гру́бо оскорби́ть, осрами́ть
йөз ертып — без стесне́ния, без зазре́ния со́вести
йөз каралу (караңгылану, суыну, бозылу) — мрачне́ть, помрачне́ть
йөз каралыгы (карасы) — бесче́стье, позо́р
йөз каралыгы китерү — очерни́ть, опозо́рить, осрами́ть
йөз кызару — красне́ть, конфу́зиться, оконфу́зиться
йөз күрсәтү — см. йөз бирү 1)
йөз оялу — смуща́ться, стесня́ться
йөз ору (сөрү) — па́дать (упа́сть) к нога́м (стопа́м) (кого, чьим)
йөз сулу (суырылу, шиңү) — похуде́ть, осу́нуться (от болезни, тоски, голода и т. п.)
йөз суы — честь, досто́инство, репута́ция
йөз суын түгү — унижа́ться/уни́зиться (перед кем-л.)
йөз чөерү (бору) — отвора́чиваться/отверну́ться, отказа́ться от кого-л., чего-л.
йөз яктысы — знак душе́вности (прили́чия)
йөзгә кара ягу — позо́рить/опозо́рить, черни́ть/очерни́ть; осрами́ть
йөзгә кызыллык (оят) китермәү — не уда́рить лицо́м в грязь; не осрами́ть, не посрами́ть
йөзгә кызыллык (оят) китерү — позо́рить, опозо́рить, осрами́ть
йөзгә сары коелу — см. йөз саргаю
йөзе ак (якты) — че́стный, с чи́стой со́вестью
эшең яхшы - йөзең якты — (погов.) (букв.) рабо́та хорошо́ сде́лана - со́весть чиста́
йөзе җир булу — мрачне́ть, помрачне́ть; разгне́ваться
йөзе кара булгыры — будь он про́клят
йөзе кара киселү — мрачне́ть, стать угрю́мым
йөзе килү — зарумя́ниться ( о хорошо выпеченном хлебе и других изделиях из теста); вы́печься
йөзе күбенү — прост. разгне́ваться
йөзе суырылу (тартылу) — осу́нуться ( о человеке с похудевшим лицом)
йөзен ачу (фаш итү) — разоблачи́ть, вы́вести на чи́стую во́ду
йөзен дә күрәсе килмәү — не жела́ть (не хоте́ть) ви́деть ( кого)
йөзен дә күрмәү — в глаза́ не ви́деть, никогда́ не ви́деть
йөзен дә чытмый — ни стыда́, ни со́вести
йөзен кызарту — вогна́ть в кра́ску, конфу́зить; пристыди́ть
йөзен җиргә сөрү — па́дать ниц
йөзен дә чытмый(ча) — без стесне́ния; и бро́вью не поведёт
йөзен ерту — опозо́рить, очерни́ть кого-л. перед кем
йөзен дә күрсәтми — да́же лица́ не пока́зывает (т. е. совершенно не показывается)
йөзенә әйләнеп тә (борылып та) карамау — соверше́нно отстрани́ться, отверну́ться; быть во вражде́, вражде́бных отноше́ниях
йөзенә бәреп — в лицо́ (говорить, бранить, хвалить и т. п.)
йөзенә бәреп чыккан — на лице́ напи́сано
йөзенә бәрү (ору) — бро́сить в лицо́ (в глаза́)
йөзенә кан йөгерү — порозове́ть ( о лице)
йөзенә кара коелу — разгне́ваться, быть злым
йөзенә төкерү — плева́ть/плю́нуть в глаза́ (лицо́); отплати́ть (отве́тить) чёрной неблагода́рностью
йөзенә ябышу — гру́бо накрича́ть, наговори́ть в лицо́ де́рзостей
йөзенә ыштыр (олтырак) каплаган — бессо́вестный, бессты́жий
йөзеннән беленү (күренү), йөзеннән беленеп (күренеп) тору — быть ви́дным по лицу́, быть напи́санным на лице́
йөзеннән кан тамарлык (чәчрәп тора) — кровь с молоко́м
йөзеннән уку — чита́ть на лице́ (по лицу́), понима́ть по выраже́нию лица́
йөзең белән йөзтүбән каплан — бран. пропада́й/пропади́
- йөз бирү(ни, нинди) йөз белән — с каки́м лицо́м (о смущении, стыде после какого-л. неблаговидного поступка)
- йөз качу
- йөз качыру
- йөз саргаю
- йөз сөрү
- йөз тоту
- йөз төбәү
- йөз чыту
- йөз җыеру
- йөз җимерү
- йөз яктыру
- йөз яшерү
- йөзгә карап
- йөзе ачылу
- йөзе балку
- йөзе балкып китү
- йөзе дә күзе
- йөзе кара
- йөзен күрмәү
- йөзендә кан әсәре калмаган
- йөзенә кара ягу
- йөзенә чыгу IV сущ.остриё, ле́звие (ножа, сабли, топора, ножниц и т. п.)чалгы йөзе — ле́звие косы́
кискеч йөзе — ле́звие резца́
балта йөзен чыныктыру — закали́ть ле́звие топора́
- йөз салу- йөз чыгару
- йөзе кайту
- йөзен кайтару
См. также в других словарях:
фаш — БУЛУ (ИТҮ, КЫЛУ) – 1. Билгеле булу, ачылу 2. Тотылу, бер бәр яман эше ачылу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яну — 1. Кислород яки башка окисьлаштыргыч матдә белән кызу темпта кушылу, окисьлашу реакциясе 2. Ут тәэсирендә юкка чыгу, һәлак булу. Мич, учак һ. б. ш. ны ягу тур. 3. Яктылык тарату, чәчү лампа яну. Яктыртып тору (кояш, йолдызлар тур.) 4. Авыру яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эләгү — 1. Хәрәкәт итүне тоткарлардай берәр нәрсәгә орынып, ышкылып яки терәлеп калу 2. Тотылу, кабу балык э. 3. Тию, тиеп китү башына пуля э. 4. Ирексездән нин. б. шартлар, хәлләр эчендә калу, дучар булу коллыкка э. 5. Җинаять эшләп, кулга алыну.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
